De ondergrondse schoonheid van Matera

19 augustus, 2019

Heb je wel eens gehoord van Matera? Deze bijzondere Zuid-Italiaanse stad is een fascinerende bestemming voor een stedentrip. Matera is uitgeroepen tot een van de twee Europese Culturele Hoofdsteden van 2019. En terecht, want een bezoek aan Matera is een unieke ervaring! Wij vertellen je graag waarom. Maak kennis met de stad waarin sommige bewoners in 9000 jaar oude woningen leven!

Prehistorische ‘Sassi’

Wat Matera zo speciaal maakt, is dat deze stad voor een deel bestaat uit grotwoningen, ‘Sassi’ genaamd. Al sinds de prehistorie hebben de bewoners van deze streek woningen uitgehouwen in de rotsen. De grotwoningen liggen op de steile helling van het ravijn ‘Gravina di Matera’. De oude Sassi bleven duizenden jaren bewoond. Vaak omdat de bewoners zich simpelweg geen andere huizen konden veroorloven. Dat maakt Matera tot een van de oudste steden die permanent bewoond is gebleven. De eenvoudigste woningen waren soms niet meer dan een gat in de grond. Bij andere woningen werd het uitgehakte steen gebruikt om een mooie gevel te maken. Ook ontstonden er complete kerken, kloosters en adellijke woonverblijven in de rotsen. Niet zo gek, want in de grotwoningen blijft het lekker koel. En dat dit geen overbodige luxe is, kun je zelf ervaren als je hier op een zomerse dag rondloopt door de steile straatjes.

Rond de jaren vijftig van de vorige eeuw waren de Sassi grotendeels veranderd in sloppenwijken. De hygiënische omstandigheden waren slecht en er kwam veel armoede en ziekte voor. Mensen leefden in kleine vertrekken, die ze soms nog met hun vee moesten delen. Veel huizen waren eigenlijk onbewoonbaar naar twintigste-eeuwse maatstaven. In 1952 vond de Italiaanse overheid het niet meer acceptabel. De bewoners van de Sassi werden gedwongen te verhuizen en de grotwoningen raakten in verval. Tijdens een tour of rondwandeling kun je zien hoe de armste bewoners hier vroeger leefden. Dat is behoorlijk indrukwekkend.

De herontdekking van de Sassi

Heb jij wel eens in een grotwoning geslapen? In Matera heb je de kans, want veel van de oude grotwoningen hebben een nieuwe bestemming gekregen als hotel. Die ommekeer van sloppen naar trekpleister werd eind jaren negentig ingezet. In 1993 werden de Sassi verklaard tot UNESCO-werelderfgoed. Daarna kwam er steeds meer belangstelling voor de oude woningen en bouwwerken. Nieuwe bewoners mochten de woningen betrekken, op voorwaarde dat ze huizen renoveerden. Veel grotwoningen werden opgeknapt en kregen een nieuwe functie als galerie, eethuisje, hotel of bar. Tegenwoordig zijn de bewoners van de Sassi bepaald niet arm meer te noemen. De wijken met grotwoningen zijn veranderd van ‘een schande voor Italië’ naar een bijzondere bezienswaardigheid. Niet zo gek dus dat veel oude woningen een toeristische bestemming kregen, van souvenirwinkel tot hostel en vijfsterrenhotel.

Dwalen tussen steegjes en grotkerken

Als je op ontdekkingstocht gaat door de Sassi, kan dat het best te voet. Zo ervaar je de wirwar aan straatjes, steegjes en woningen, waarbij het dak van het ene huisje weer dienst doet als vloer van de bovenliggende woning. Zorg dus dat je schoenen aandoet waarop je een flink stuk kunt wandelen en hoogteverschillen kunt overbruggen. Je hoge hakken bewaar je liever voor een kort wandelingetje naar een restaurant of terrasje. Hou er rekening mee dat de steile weggetjes en trappen glad kunnen worden als het regent. Ook kan het erg warm worden in de volle zon, waardoor het vele klimmen en dalen extra vermoeiend wordt.

Er zijn twee Sassi-wijken: de Sassi Caveoso en de Sassi Barisano en in beide wijken is genoeg te zien. Je kan op eigen houtje ronddwalen en je laten verrassen, of kiezen voor een rondwandeling met een gids. We geven je alvast een paar aanraders om de schoonheid en geschiedenis van Matera te ervaren.

• Casa Noha: dit museum was ooit de woning van de adellijke familie Noha. Je kunt sommige originele vertrekken bewonderen en er is een multimediale tentoonstelling over de geschiedenis van de Sassi.
• Genieten van het uitzicht: omdat de stad deels ontstaan is tegen de wanden van een kloof, zijn er veel hoogteverschillen. En dat levert weer fantastische uitzichtpunten op. Bezoek bijvoorbeeld de kerk San Pietro Caveoso. Vanaf het plein kijk je uit over het ravijn.  Een ander uitzichtpunt, het Belvedere Piazetta Pascoli biedt een prachtig uitzicht over de twee Sassi-wijken. Net buiten de stad heb je vanuit het Belvedere di Murgia Timone een schitterend uitzicht over Matera. Maar eigenlijk is de hele stad hartstikke fotogeniek! Dus houd je toestel in de aanslag.
• Rotskerken: een bezoek aan Matera is niet compleet zonder de indrukwekkende rotskerken te bewonderen. Bezoek bijvoorbeeld de Grieks-Orthodoxe kerk Madonna dell’Idrise en de crypte van San Giovanni. Hier kun je oude fresco’s bekijken. Andere grotkerken zijn de Santa Lucia alle Malve en San Pietro Barisano.

Nog meer bezienswaardigheden in Matera

• De Kathedraal op het Piazza del Duomo: deze dertiende-eeuwse kathedraal is (voor de verandering helemaal bovengronds) gebouwd in de Romaanse stijl. Ga zeker ook naar binnen om het barokke interieur te bewonderen.
• Het ondergrondse waterreservoir van Palombaro Lungo: dit grote, sprookjesachtige bouwwerk ligt onder een plein. Je kunt dit met een begeleide tour bezoeken. Tip: er zijn een beperkt aantal Engelstalige excursies per dag, dus boek op tijd als je verzekerd wil zijn van deelname.
• Het Museo della Scultura Contemporanea Matera (Musma): hier zijn moderne sculpturen tentoongesteld in een eeuwenoude grotwoning. Een bijzondere combinatie.

Campings in de buurt van Matera

Matera ligt in de regio Basilicata en vlak bij de regio Puglia. Een bezoek aan Matera is een mooie kans om deze Zuid-Italiaanse regio’s te ontdekken.